معرفی چند اثر درباره انقلاب اکتبر

در آستانه انقلاب مهم دیگری قرار داریم. در این چند روزی که اعتراضات در ایران تندتر شده اند، در سایتها و صفحات فیسبوکی هم، حمله به لنین، بلشویکها و انقلاب اکتبر بار دیگر دور گرفته است. قابل انتظار هم بود.

دشمنان لنین و انقلاب اکتبر، با قایم شدن پشت "مارکس" به لنین حمله می کنند. ظاهرا مارکس را خیلی بهتر از لنین می شناسند. به لنین و "دیکتاتوری پرولتاریا" حمله می کنند، بدون اینکه ابدا بدانند این مقوله ساخته و پرداخته دم و دستگاه فکری خود مارکس و انگلس است. بدون اینکه دقیقا بدانند معنای این مقوله، - نه معانی لفظی دو کلمه "دیکتاتوری" و "پرولتاریا" - واقعا چیست!؟

ژیژک یک جائی می گوید: "شب دراز و تاریک چپ دارد به پایان میرسد. شکستها، اتهامها و ناامیدیهای دهه‌های ۸۰ و ۹۰ قرن میلادی گذشته، دلخوش کردنهای "پیروزی پایان تاریخ"، جهان تک قطبی به سرکردگی آمریکا، همه دارند به آخبار کهنه در آرشیو میپیوندند." او جواب همین طیف را می دهد.

بحث پرداختن به لنین، مارکس، انقلاب اکتبر، دیکتاتوری پرولتاریا و غیره را باید جداگانه و با حوصله دنبال کرد و به آنها پرداخت. من اینجا می‌خواهم به دوستانی که نامی از لنین و انقلاب اکتبر شنیده‌اند، در فکر نجات از این موقعیت هستند، علاقه‌ای به انقلاب دارند، علاقه‌ای به لنین و مارکس دارند، و در نهایت علاقه‌ای به انقلاب اکتبر دارند، چند کتاب خوب درباره انقلاب اکتبر معرفی کنم. همچنین می خواهم چند کتابی که منبع تحقیقات تاریخنویسان ضد لنین و ضد انقلاب اکتبر هستند را نیز به اختصار معرفی کنم. واضح است که کوهی از ادبیات درباره انقلاب اکتبر و لنین را هیچ شخصی نمی‌تواند ادعا کند که خوانده است. ما در طول زندگی وقت نداریم کتاب خوب بخوانیم. تنها وقت داریم که بهترین کتابها را بخوانیم. من در اینجا فقط چند تا از این بهترین‌ها را به علاقمندان معرفی می‌کنم.

کتابهایی که باید خواند:

۱) خواننده می‌تواند از شاهکار سه جلدی تروتسکی، تحت عنوان: "تاریخ انقلاب روسیه" شروع کند. کتابی که منبع بسیاری از تاریخ نویسان بعدی انقلاب ۱۹۱۷ روسیه شد. شاهکار است، برای اینکه هم ادبیات است، هم تاریخ است و هم تحلیلی عمیق از انقلاب روسیه.

۲) شاهکار انقلابی و روزنامه‌نگار آمریکائی، جان رید: "ده روزی که دنیا را لرزاند"، از کتب اولیه‌ای است که علاقمند انقلاب اکتبر باید بخواند. "ده روزی که دنیا را لرزاند"، آدم را قبل از هر چیزی از همه جا حاضر و دقیق بودن جان رید در متن و بحبوحه انقلاب اکتبر متعجب می‌کند! این کتاب هم تقریبا منبع همه تاریخنویسان و علاقمندان انقلاب اکتبر است.

۳) کتاب مورد علاقه من در میان همه کتابهای دیگری که خوانده‌ام و در میان حتی این لیست هم، کتاب آلکساندر رابینویچ: "بلشویکها به قدرت می‌رسند، انقلاب ۱۹۱۷ پتروگراد" است. رابینویچ در این کتاب به وقایع بعد از "روزهای ژوئیه" می‌پردازد که چگونه بلشویکها از اقلیت به اکثریت در شوراها می‌رسند. او همچنین نشان می‌دهد که حزب بلشویک، برخلاف شیطان‌سازی رسانه‌های مهندسی افکار، یکی از بازترین احزابی بود که تاریخ به خود دیده است. اگر نام این کتاب را اول از همه نیاورده‌ام، بخاطر این است که خواننده مبتدی بدون آگاهی از اتفاقات ماقبل "روزهای ژوئیه" شاهکار رابینویچ را متوجه نخواهد شد.

۴) کتاب فشرده مارسل لیبمن: "انقلاب روسیه" هم منبع غنی دیگری است که خواننده را با اتفاقات مهم انقلاب روسیه – از فوریه تا اکتبر – آشنا می‌کند. لیبمن کتاب دیگری هم دارد تحت عنوان: "لنینیسم در زمان خود لنین"، که گرچه درباره‌اش زیاد شنیده، اما هنوز فرصت نکرده‌ام که بخوانم.

۵) کتاب خواندنی و به سبک ادبی نوشته شده چینا میل‌ویل: "اکتبر: داستان انقلاب روسیه" که به مناسبت صدمین سالگرد انقلاب اکتبر نوشته شده است، از آن کتابهایی است که من را خیلی به وجد آورد. خواندن هر جمله‌اش می‌ارزد.

۶) همسر جان رید، لوئیس براینت، که همراه و همسفر جان رید در روسیه بود، یک کتاب بسیار خواندنی کوتاه و فشرده نوشته است که متأسفانه کمتر از بسیاری از کتب دیگر شناخته شده است. من از خواندن آن لذت بردم: "شش ماه سرخ در روسیه". شاید بهتر باشد بلافاصله بعد از "ده روزی که دنیا را لرزاند" خوانده شود. لوئیس براینت، همانند جان رید و تعداد زیاد دیگری از خبرنگاران روزنامه های مشهور و معتبر دنیای غرب برای پوشش حوادث انقلابی و جنگ جهانی اول در روسیه بودند، تحت تأثیر بلشویکها قرار گرفت.

۷) خواننده ای‌که می‌خواهد به اتفاقات قبل و بعد از انقلاب اکتبر هم، که ربطی به انقلاب اکتبر دارند، احاطه داشته باشد، و اگر وقت کافی هم داشته باشد، حتما ۱۴ جلد کتاب خوب و دقیق ای اچ کار را هم بخواند. خلاصه این ۱۴ جلد در کتاب "از لنین تا استالین، ۱۹۱۷ - ۱۹۲۹" فشرده شده است.

۸) ویکتور سرژ، که خود یکی از بازیگران انقلاب اکتبر است، کارهای خوبی، از جمله داستان‌هایی را هم درباره انقلاب اکتبر نوشته است. "سال اول انقلاب" و "تولد قدرت ما" دو کتابی هستند که خواندن آنها را توصیه می کنم. کلا خواندن ویکتور سرژ خالی از لطف نیست.

۹) کارهای سالهای اخیر لارس لی، محقق کانادائی که مقالات متعدد و بسیار خوبی درباره انقلاب اکتبر نوشته است، از میان بهترین کارهای تحقیقی درباره انقلاب اکتبر هستند. کتاب "کشف دوباره لنین: "چه باید کرد؟" در متن" از کارهای اوریجنال و از منابعی بسیار مهم است. بیوگرافی مختصر و فشرده لنین، تحت عنوان: "لنین" نیز از کارهای خوب و خواندنی لارس لی است.

۱۰) خواندن بیوگرافی سیاسی استالین: "استالین" که ترجمه فارسی آن: "تزار سرخ" است، و شاهکار سه جلدی بیوگرافی سیاسی تروتسکی از ایزاک دویچر، اتوریته تاریخ نویسی درباره انقلاب اکتبر، بقول انگلیسی از "بایدها" هستند. دوست عزیز، آقای اکبر معصوم بیگی اخیرا من را مطلع کرد که ترجمه دیگر و بهتری از کتاب "استالین" به فارسی منتشر شده با همان نام "استالین".

منابعی که برای خراب کردن انقلاب اکتبر نوشته شده اند

در ادامه لازم است که به یکی دو کتاب دیگر، که آتش بیار معرکه "جنگ سرد" بودند هم اشاره کنیم. کتابهای خصمانه‌ای که بر علیه لنین و انقلاب اکتبر نوشته شده‌اند، بسیار بیشتر از کتابهائی هستند که تاریخ را همانگونه که بود معرفی می کنند. چرا که دو طرف جنگ سرد که در مسابقه برای خراب کردن چهره واقعی انقلاب اکتبر و لنین مسابقه گذاشته بودند، برای پیشبرد امرشان منابع مالی بیکرانی را در دست داشتند.

۱) به نظر من بدترین کتابی که بعدها منبع همه کتابهای خصمانه تاریخ انقلاب روسیه شد، کتاب "تاریخ حزب کمونیست شوروی (بلشویک) (تاریخ مختصر)" است. نام این کتاب در انگلیسی به اختصار "تاریخ مختصر" است.

می‌گویند کتاب فوق زیر نظر رسمی استالین و برای خنثی کردن تأثیر "تاریخ انقلاب اکتبر" از تروتسکی نوشته شده و در سال ۱۹۳۸ منتشر شد. این کتاب که اکنون تقریبا در نزد محقق جدی کاملا بی‌اعتبار شده است، تاریخ انقلاب روسیه را به بدترین شیوه‌ای دستکاری و شخصیتهای آن را به دلخواه به لجن کشیده است. سراسر کتاب دو کلمه مثبت از شخصیتهای مهم و بسیار تأثیرگذار آن انقلاب، مثل تروتسکی، کامنف، بوخارین، شلپیانکوف، رایکوف، ریازنوف و زینوویف نمی‌گوید. مثلا هر جائی که نامی از تروتسکی آورده، یک تصویر شیطانی تمام عیار از او به دست می‌دهد. از لنین یک مقدس ساخته تا استالین را ادامه او معرفی کند.

در ادامه سنت پایه گذاری شده بر مبنای اینگونه تاریخنویسی است که هر محقق دیگری که لنین را، جدا از انقلابیگیری اش، یک انسان مثل همه انسانها معرفی می‌کرد، و استالین را نه ادامه لنین، بلکه یکی از رهبران حزب بلشویک در انقلاب و بعدها رهبر یکی از جناح‌های حزب معرفی کرده را به شدیدترین وجهی مورد حمله قرار می‌داد. رابینویچ می‌گوید که تحقیقات او به شدیدترین وجهی توسط تاریخنویسان دستگاهی شوروی مورد حمله قرار گرفت.

کتاب فوق اما منبع همه احزاب کمونیست در سراسر دنیا شد. از جمله منبعی شد برای تاریخنویسان دم و دستگاه غربی جنگ سرد که استالین را ادامه منطقی لنین معرفی کنند.

۲) ریچارد پایپس یکی از کسانی است که به اصطلاح تحقیق وسیعی روی انقلاب روسیه و لنین انجام داده است. او به معنای واقعی کلمه برای دم و دستگاه ضدکمونیست در غرب تاریخ می نوشت. پایپس در سال ۱۹۷۶ رهبری تیمی را که از طرف سازمان CIA سازماندهی شده بود برای بررسی یکسری از مسائل مربوط به شوروی بعهده می‌گیرد. در سالهای ۱۹۸۱ و ۸۲ از افراد پرنفوذ حلقه کابینه ریگان بود. نوشته‌های ریچارد پایپس منبع بسیاری از ضد کمونیستها برای حمله به لنین و انقلاب اکتبر است.

سال ۱۹۹۳ در یک کتابفروشی دست دوم فروشی، که کتابهای زیادی از او می خریدم، کتاب "انقلاب روسیه" از پایپس را برداشتم که پولش را بپردازم. صاحب کتابفروشی که یکی از مخالفین جنگ ویتنام بود و به خاطر همین مسئله از آمریکا در دوره آن جنگ به کانادا پناهنده شده بود، و اکنون دیگر با هم دوست شده بودیم، از فروش کتاب به من خودداری کرد. گفت که کمتر اثری به اندازه این کتاب خصمانه بر علیه لنین و انقلاب اکتبر به رشته تحریر در آمده است.

۳) رابرت سرویس هم یکی دیگر از تاریخنویسان و محققین سنت ریچارد پایپس است که کتابهای وسیعی در مورد انقلاب اکتبر نوشته است. او کتابی ۶۰۰ صفحه‌ای در سال ۲۰۰۹ به نام "بیوگرافی تروتسکی" منتشر کرد. سرویس در یکی از مصاحبه‌هایش درباره تروتسکی می‌گوید: "تروتسکی یک آدمکش بسیار خطرناکی بود." تصورش را بکنید کسی با این برداشت از تروتسکی، کتابی ۶۰۰ صفحه‌ای درباره آن شخصیت بنویسد!

...

من اینجا فقط یک قطره از دریا را معرفی کرده‌ام. هدف من از این معرفی، کمک به خواننده علاقمندی است که در میان کوهی از ادبیاتی که با آن روبرو می‌شود، بتواند منابعی که منصفانه نوشته شده‌اند را انتخاب کند. از منابعی که برای اهدافی جدا از معرفی آن انقلاب، آنگونه که واقعا بود نوشته شده‌اند، پرهیز کند.

علاوه بر صدها و شاید هم هزاران کتاب در مورد تاریخ انقلاب روسیه، گزارشات گزارشگران روزنامه‌های دوره جنگ جهانی اول که در روسیه بودند، خاطرات شخصی شاهدان عینی و شخصیتهای درگیر در آن انقلاب، و بیوگرافی‌های متعدد شخصیتهای آن، همچنین در سالهای اخیر شاهد انتشار مقالات و تحقیقات وسیعتری در مورد انقلاب اکتبر بوده ایم که همگی بر گوشه های دیگری از آن واقعه عظیم سیاسی نوری تابانده‌اند.

خواندن تاریخ انقلاب روسیه، شناخت شخصیتهای آن، آشنائی با اشتباهاتی که با عینک امروز می شد از آنها پرهیز کرد، مطلع شدن از تاکتیکهای درست و اشتباه احزاب درگیر در آن انقلاب، برای دوره ما نه تنها ما را به شناخت آن واقعه عظیم تاریخی کمی نزدیکتر می‌کند، بلکه در مبارزه امروز برای خلاصی از این وضعیت هم کمک شایانی خواهد کرد.

۱۸ اوت ۲۰۱۸