کسانی که در زندگی کارهای خوب می کنند

به پاس زندگی پربار نجف دریابندری

امروز خبر پیدا کردم که نجف دریابندری جهان را به درود گفت. متأسفم شدم. آقای دریابندری نسبت به این دور و زمانه عمری طولانی و مفید کرد.

نجف دریابندری یکی از مترجمان خوب فارسی بود. می‌گویند که نویسنده هم بود. اقرار کنم که هیچ نوشته‌ای که او نوشته باشد را نخوانده‌ام، اما ترجمه سه جلدی "تاریخ انقلاب روسیه" سه جلد اصلی از ۱۴ جلد اثر بسیار معروف و منبع مورد رجوع مورخین، از ای اچ کار، که نجف دریابندری در حد یک ترجمه بسیار عالی آنها را ترجمه کرده است خوانده‌ام.

ترجمه، بخصوص ترجمه خوب، کار ساده‌ای نیست. می‌گویم کار ساده‌ای نیست، چرا که بعضا مقالات کوتاهی از این و آن ترجمه کرده می‌دانم که چه کار شاقی است! بسیاری از مترجمان بر یکی از دو زبانی که با آن کار می‌کنند، احاطه دارند. در مورد زبان فارسی، یعنی یا به زبان فارسی احاطه خوبی دارند و یا به زبانی که کتاب|مطلب به آن و یا از آن ترجمه می شود احاطه دارند. مهمتر از آن خود فهم کامل موضوع کار که قرار است ترجمه بشود حیاتی است. انگلس جائی در مورد ترجمه کاپیتال کارل مارکس می‌گوید: برای ترجمه کاپیتال کافی نیست که مترجم به هر دو زبانی که به آن و از آن ترجمه می‌شود احاطه داشته باشد، بلکه باید خود موضوع را هم درک کند.

با دیدن ترجمه‌هائی از، بخصوص انگلیسی به فارسی، باید بگویم که به ندرت اثری پیدا می‌شود که از نظر من، خوب و بی‌نقص ترجمه شده باشند؛ با این حال سعی می‌کنم که آنها را برجسته نکنم. نمی‌خواهم بازار کساد کتاب با ایراد گرفتنها کسادتر بشود. من مترجمی می‌شناسم که در چند سال گذشته چندین کتاب مهم کلاسیک مارکسیستی را "ترجمه" کرده است. ترجمه را در گیومه می‌آورم، برای اینکه به نظر من کارهای ترجمه ایشان ایرادات جدی مضمونی دارند و در گپ و گفت خصوصی با دوستان گفته‌ام که کار ایشان پر ایراد است و اگر آلترناتیوی داشته باشند، حتما از خواندن "ترجمه"های ایشان پرهیز کنند.

اما ترجمه سه جلدی "تاریخ انقلاب روسیه" زیباست. با خواندن کتاب، انسان احساس می‌کند دارد کتاب را به زبان اصلی‌ای که نوشته شده است می‌خواند. با ادبیاتی خوب، با روحی زنده و با احساس گرمی که مترجم هنگام ترجمه به خرج داده، روبرو می‌شویم. نجف دریابندری دیگر با ما نیست، اما برای ما یادگاری خوب به جا گذاشت.

به پاس زندگی پر بارش، ترجمه سه جلدی "تاریخ انقلاب روسیه" را بخوانیم.

۴ مه ۲۰۲۰